ΓΙΑΤΙ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

 TOY ΗΛΙΑ ΓΕΩΡΓΑΚΗ

 Η λεηλασία των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων,η έκρηξη της  ανεργίας καθως και η μεγάλη μείωση των  μισθών,είναι οι βασικές αιτίες κατάρρευσης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. ‘’Ακόμη και αν καταργηθούν οι συντάξεις, το σύστημα θα παραμείνει ελλειμματικό, αν δεν ληφθούν μια σειρά από μέτρα, όπως: το σταμάτημα της λιτότητας, η αύξηση των μισθών, η τόνωση της εγχώριας ζήτησης μέσω και της μείωσης των τιμών των προϊόντων, η στροφή των ελληνικών επιχειρήσεων στην εξυπηρέτηση και της εξωτερικής ζήτησης και, μακροπρόθεσμα η βελτίωση της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, μέσω της επένδυσης στην τεχνολογική και παραγωγική ανασυγκρότηση", σημειώνει  ο επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασιας της ΓΣΕΕ(ΙΝΕ ΓΣΕΕ) Σάββας Ρομπόλης .Για να προσθέσει ο ιδιος :’’ είναι πλέον αναγκαία η δημιουργία νέου πλαισίου χρηματοδότησης του συνταξιοδοτικού συστήματος με την ανεύρεση νέων πόρων εκτός κρατικού προϋπολογισμού.’’

Ας δούμε όμως αναλυτικότερα πως εφθασε το ασφαλιστικό στα πρόθυρα του κράχ: 

1.ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΛΟΓΩ ΚΡΙΣΗΣ:Οι απώλειες που καταγράφουν τα ασφαλιστικά ταμεία λόγω της ύφεσης είναι τεράστιες.Οι απώλειες αυτές έχουν προκληθεί από την αύξηση της ανεργίας, τη μείωση των μισθών, τη γενικευμένη ελαστικοποίηση της εργασίας, την εισφοροδιαφυγή, τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και την κατάργηση κοινωνικών πόρων. Κοστολογώντας τις απώλειες των Ταμείων από όλους τους παράγοντες κατά την περίοδο της κρίσης,κατά την ΠΟΠΟΚΠ- το σύνολο των απωλειών αγγίζει τα 33 δισ. ευρώ.Ετσι η  ανεργία  στερεί από το σύστημα πάνω από 7 δισ. ευρώ. Η μείωση μισθών κατά 20 μονάδες οδηγεί σε απώλειες 3 δισ. ευρώ. Η εισφοροδιαφυγή, η αδήλωτη εργασία και οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης, οδηγούν σε έλλειμμα 8,5 δισ. ευρώ. Η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 5% κοστολογείται για τα ταμεία σε «τρύπα» 1,2 δισ. ευρώ. Η περικοπή των κοινωνικών πόρων έχει κόστος 1 δισ. ευρώ ενώ στις συνολικές απώλειες προστίθενται και τα 12 δισ. ευρώ από το PSI.

2.ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΑ:Αφανίζονται τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων τα οποία λεηλατήθηκαν από το ιδιο το κράτος!Είναι χαρακτηριστικο το γεγονός ότι κατά 21,5 δισ. ευρώ μειώθηκαν τα αποθεματικά του ασφαλιστικού συστήματος στην Ελλάδα τα πέντε τελευταία πέντε χρόνια!Συγκεκριμένα από τα 26 δισ. ευρώ που έφταναν τα αποθεματικά των Ταμείων το 2009, άγγιξαν τα 4,5 δισ. ευρώ το 2013(στοιχεια ΙΝΕ ΓΣΕΕ). Η πρώτη μεγάλη  απώλεια ξεκίνησε με τον αναγκαστικό νόμο 1611/1950, η ισχύς του οποίου έληξε το 1994. Ο νόμος επέβαλλε την κατάθεση των αποθεματικών των Ταμείων στην Τράπεζα της Ελλάδας και ο τόκος καθοριζόταν από την αρμόδια Νομισματική Επιτροπή. Οι τόκοι που ορίζονταν επί δεκαετίες ήταν αρκετά χαμηλότεροι του πληθωρισμού και του επιτοκίου τραπεζικών καταθέσεων.Ειναι χαρακτηριστικό ότι το 1955 - 1973 η Νομισματική Επιτροπή όρισε ένα επιτόκιο 4% για τα αποθεματικά των Ταμείων, όταν τα επιτόκια των καταθέσεων κυμαίνονταν μεταξύ 5% και 9,5% .Οι μεγαλύτερες απώλειες των Ταμείων προκλήθηκαν στην περίοδο 1974-1994, όταν ο πληθωρισμός αυξήθηκε δραστικά στο επίπεδο του 20% περίπου. Σε όλη αυτή την περίοδο, τα ειδικά επιτόκια της Τράπεζας της Ελλάδος ήταν κατώτερα των τρεχόντων επιτοκίων καταθέσεων. Για την περίοδο 1951- 1975 οι απώλειες υπολογίζονται σε 58 δισ. ευρώ. 

Εξάλλου  στη δεκαετία του 1990 αρχικά με το νόμο 2076/1992 η κυβέρνηση της ΝΔ έδωσε τη δυνατότητα να τοποθετούν οι διοικήσεις των ασφαλιστικών ταμείων μέχρι και το 20% των αποθεματικών τους στο χρηματιστήριο. Ύστερα ήρθε το ΠΑΣΟΚ και με το νόμο 2676/1999 αύξησε το ποσοστό στο 23%. Επίσης, με μια σειρά άλλες νομοθετικές ρυθμίσεις, διευρύνθηκε το ‘’τζογάρισμα’’ των αποθεματικών και διευκολύνθηκε η ανάμειξη των τραπεζών στη «διαχείριση» των αποθεματικών.Υπολογίζεται ότι οι ζημιές των ασφαλιστικών ταμείων στο χρηματιστήριο την περίοδο 1999-2002 ήταν πάνω από 3,5 δισ. ευρώ..

Στοιχεια της ΠΟΠΟΚΠ(Ομοσπονδια Εργαζομένων στα ασφαλιστικά ταμεία) δειχνουν ότι  το 2012 με το «κούρεμα» των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου - που είχαν συμφωνήσει η ελληνική κυβέρνηση με την τρόικα - τα ασφαλιστικά ταμεία που είχαν τα αποθεματικά τους σε ομόλογα, έχασαν σε μια νύχτα πάνω από 13 δισ. ευρώ.

Συνοπτικά τα Ταμεία είχαν τοποθετήσει με αποφάσεις των Διοικήσεων τους  7,4 δισ. ευρώ σε ομόλογα και 14 δισ. ευρώ στο κοινό κεφάλαιο της Τράπεζας της Ελλάδος. Μάλιστα, οι εκπρόσωποι της ΠΟΠΟΚΠ, υποστηρίζουν ότι τα κεφάλαια αυτά ήταν σε διαθέσιμα στην ΤτΕ, παρ’ ότι η κεντρική τράπεζα έχει ξεκαθαρίσει ότι ήταν υποχρεωμένη να επενδύει τα κεφάλαια αυτά σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. Συνολικά περίπου 21 δισ. ευρώ ήταν πριν από το PSI τοποθετημένα σε ομόλογα. Οι απώλειες σε ονομαστικές αξίες είναι της τάξης του 53% και σε πραγματικές αξίες άνω του 70%. Αν μάλιστα, λάβουμε υπόψη τις τιμές διαπραγμάτευσης των νέων ομολόγων λήξεως 2023-2042, καταγράφονται απώλειες άνω του 70% για τα ταμεία.
Μάλιστα, τα ταμεία έχουν απώλειες και από τις ετήσιες αποδόσεις από τόκους και προσόδους. Και αυτό γιατί τα Ταμεία είχαν ετήσιες αποδόσεις από τόκους και προσόδους περίπου 700-800 εκατ. ευρώ πριν το PSI. Αυτό το ποσό, μετά  από το «κούρεμα» δεν ξεπερνά τα 120 με 160 εκατ. ευρώ. «Και όλα αυτά χωρίς να υπάρξει καμιά δέσμευση από την Κυβέρνηση για την κάλυψη της ζημιάς που προέκυψε από το κούρεμα των Ομολόγων (PSI)  των Ασφαλιστικών Ταμείων», επισημαίνουν οι εργαζόμενοι.

3.ΓΗΡΑΝΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ:Νέα βόμβα στα θεμέλια του ασφαλιστικού συστήματος  αποτελεί η γήρανση του πληθυσμού.Είναι χαρακτηριστικό ότι την τελευταία πενταετία οι νέοι συνταξιούχοι στη χωρα μας ανήλθαν σε 600.000 !!!  Βάσει των δημογραφικών προβολών  έως το 2030, οι Έλληνες θα συνεχίσουν να περνούν το ¼ της ενήλικης ζωής τους ως συνταξιούχοι.Κάθε χρονο θα απαιτουνται νεα κονδύλια για να αντιμετωπιστουν οι συνταξιοδοτικες πααροχές λογω της ραγδαιας αυξησης των συνταξιουχων και της μειωσης των εργαζομένων.

Σύμφωνα με το πληροφοριακό σύστημα ελέγχου και πληρωμών των συντάξεων «Ήλιος» οι συνταξιούχοι σήμερα στη χωρα μας ανέρχονται σε 2.655.890  ενώ σύμφωνα με τις προβολές που έχουν στα χέρια τους υπηρεσιακοί παράγοντες του υπ. Εργασίας αυτοί θα φτάσουν τους 2.845.066 το 2018. Έτσι η δαπάνη των ασφαλιστικών ταμείων για συντάξεις, ιδιωτικού και δημοσίου, θα ανέλθει στα 30,7 δις. ευρώ από τα 29,0 δις. ευρώ που είναι φέτος.

Nα σημειωθεί, παράλληλα πως το σύνολο των απασχολούμενων αυτή τη στιγμή στη χώρα εκτιμάται, σύμφωνα με τη ΕΛΣΤΑΤ, 3.527.112 (Ιούνιος 2014). Αν στους συνταξιούχους (2.655.890) προστεθούν και οι άνεργοι (1.303.884), τότε για κάθε ένα εργαζόμενο αντιστοιχεί 1,1 συνταξιούχος ή άνεργος.
Μελέτες της ΟΚΕ και του ΙΝΕ ΓΣΕΕ διαπιστωνουν ότι στους βασικούς παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στο σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων είναι η γήρανση του πληθυσμού, καθώς μειώνεται όλο και περισσότερο ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός και αυξάνεται ο αριθμός των συνταξιούχων. Αναπόφευκτη θεωρούν οι ειδικοί την συνέχιση της αύξησης του πληθυσμού των ατόμων ηλικίας 50-64 ετών την επόμενη εικοσαετία. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την αναμενόμενη μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας αλλά και τη συνεχή αύξηση της ανασφάλιστης μισθωτής εργασίας, θα οδηγήσει σε εκτίναξη των ελλειμμάτων των ασφαλιστικών ταμείων.

Όπως παρατηρει ο επιστημονικός διευθυντής του ΙΝΕ ΓΣΕΕ Σάββας Ρομπόλης,τα πράγματα επιδεινωνονται  περαιτέρω μετά το 2023, καθώς στην περίοδο που ξεκινά το συγκεκριμένο έτος και ολοκληρώνεται το 2028 αναμένεται να συνταξιοδοτηθούν περίπου 380.000 "baby boomers" (σ.σ. η γενιά των γεννηθέντων μεταξύ 1946 και αρχών της δεκαετίας του '60), που θα προστεθούν στα 3 εκατ. συνταξιούχων. "Για να πάρουν σύνταξη άλλα 380.000 άτομα, το συστημα κοινωνικης ασφαλισης θα χρειαστεί το 2023 πρόσθετους πόρους 3,8 δισ. και το 2028 περί τα 6,5 δισ. ευρώ", επεσήμανε ο κ.Ρομπόλης.

Μαλιστα ειναι χαρακτηριστικό ότι το 2016 θα απαιτηθεί 0,52% του ΑΕΠ ως πρόσθετη χρηματοδότηση στα ταμεία, ήτοι περί τα 950 εκατ. ευρώ. Από αυτά, τα 470 εκατ. ευρώ θα απαιτηθούν επιπλέον, για την κάλυψη των αναγκών συνταξιοδότησης της ηλικιακής ομάδας 45 – 64 ετών. Το 2017, η επιπλέον χρηματοδότηση που θα χρειαστούν τα ταμεία, θα ανέλθει σε 1,01% του ΑΕΠ, ήτοι 1,88 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 920 εκατ. ευρώ θα απαιτηθούν για την κάλυψη των αναγκών της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας. Έτος καμπής θεωρείται το 2020, όταν η ανάγκη για πρόσθετη χρηματοδότηση προς τα ταμεία θα ανέλθει σε 1,24% του ΑΕΠ, ή 2,67 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το 1,35 δισ. ευρώ θα αφορά στην πρόσθετη χρηματοδότηση για την ηλικιακή ομάδα από 45 έως 64 ετών.

Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΠΕ, μεταξύ των ετών 2010 και 2013 αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των νέων συνταξιούχων (όσων αποχώρησαν εντός συγκεκριμένων ετών), γεγονός που οφείλεται σε κάποιο βαθμό στην ύφεση της οικονομίας που ωθεί σε μείωση της απασχόλησης.Εντυπωσιακή ήταν η αύξηση του αριθμού των νέων συνταξιοδοτήσεων του Δημοσίου από το 2010 στο 2011, κυρίως λόγω της προσυνταξιοδοτικής διαθεσιμότητας που εφαρμόστηκε τον Νοέμβριο του 2011 και η οποία εξώθησε σε σύνταξη όσους είχαν τουλάχιστον 33 έτη συντάξιμης εργασίας και ηλικία 53 ετών.Επίσης το 2011 καταγράφεται σημαντική αύξηση των νέων συνταξιοδοτήσεων του ΙΚΑ που, αν και για τους άνδρες διορθώνεται, για τις γυναίκες φαίνεται να επιμένει και στο 2012.Αντίστοιχα το 2012 παρατηρείται αθρόα έξοδος στον ΟΓΑ τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Το 2013 καταγράφεται εντυπωσιακή αύξηση των νέων συνταξιούχων του ΟΑΕΕ, ειδικά των ανδρών, που σχεδόν διπλασιάστηκαν.Φαίνεται λοιπόν ότι ο αριθμός των νέων συνταξιούχων αυξήθηκε σε όλα τα ασφαλιστικά ταμεία, με μικρές χρονικές διαφοροποιήσεις, ενώ το 2013 ο συνολικός αριθμός των νέων συνταξιούχων καταγράφει οριακή μείωση.Είναι εντυπωσιακό ότι ο αριθμός των νέων συνταξιούχων γυναικών σχεδόν διπλασιάστηκε μεταξύ 2009 και 2012 και από 57.000 εκτοξεύτηκε στις 98.000. Για τους άνδρες οι αντίστοιχες νέες συντάξεις ήταν 95.000 το 2009 και 142.000 το 2011, αύξηση κοντά στο 50%.

Υπενθυμίζεται ότι όσον αφορά τη σύνδεση της ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής, ήδη αρκετά κράτη - μέλη, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, έχουν προχωρήσει στη θεσμοθέτηση ενός τέτοιου μέτρου. Συγκεκριμένα, με τον νόμο 3863/2010,  προβλέπεται η αύξηση των ανώτατων γενικών ορίων συνταξιοδότησης σε σύνδεση με το προσδόκιμο ζωής.Το συγκεκριμένο άρθρο προβλέπει: «Τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των ασφαλισμένων των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης και του Δημοσίου, ανεξαρτήτως χρόνου υπαγωγής στην ασφάλιση, τα οποία προβλέπονται στο άρθρο 10 του παρόντος νόμου και σε καταστατικές ή γενικές διατάξεις νόμων, ανακαθορίζονται κατά τη μεταβολή του προσδόκιμου ζωής του πληθυσμού της χώρας, με σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών.

 Η ισχύς της παραγράφου αυτής αρχίζει από 1.1.2021 και κατά την πρώτη εφαρμογή της, λαμβάνεται υπόψη η μεταβολή της δεκαετίας 2010 έως και 2020. Από 1.1.2024 τα ανωτέρω όρια ανακαθορίζονται ανά τριετία. Η αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, γίνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, που εκδίδεται κατά το τελευταίο έτος κάθε περιόδου με βάση τους σχετικούς δείκτες που προσδιορίζονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και την Eurostat και αφορούν στην επόμενη περίοδο».

Βέβαια, η κυβέρνηση δεν περίμενε να έρθει το 2021, αλλά στο τέλος του 2012, με το νόμο 4093, επέβαλε αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης στο 67ο έτος (από τα 65) για άνδρες και γυναίκες σε όλα τα Ταμεία. Αυτό σημαίνει ότι πλέον το έτος αναφοράς του παραπάνω νόμου, γίνεται το 67ο έτος.Μαλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι  σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής  προβλεπει για τη χωρα μας  αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης στο 68ο έτος από το 2030, λόγω της βελτίωσης του προσδόκιμου ζωής. Σήμερα για την ηλικία των 65 ετών το προσδόκιμο ζωής είναι 18 χρόνια για τους άνδρες και 20 χρόνια και 3 μήνες για τις γυναίκες.

4.ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ: τα ασφαλιστικά Ταμεία για το 2014, προβλέπεται να έχουν έλλειμμα μεγαλύτερο από 2 δισ. ευρώ. Αναλυτικότερα: Για το ΙΚΑ προβλέπεται για φέτος, έλλειμμα 807,9 εκατ. ευρώ, για τον ΟΑΕΕ 462,7 εκατ. ευρώ, για τον ΟΓΑ 181,3 εκατ. ευρώ, για το ΜΤΠΥ 91,3 εκατ. ευρώ για το ΤΠΔΥ 66,2 εκατ. ευρώ, για το (ΕΤΑΑ) ΤΣΑΥ 39,5 εκατ. ευρώ και για το ΕΤΕΑ 274 εκατ. ευρώ.
ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗ:Το ύψος της κρατικής επιχορήγησης προς το ασφαλιστικό σύστημα  μειώνεται σταδιακά, και από 13,443 δισ. ευρώ το 2012, έφθασε στα 11,540 δισ. ευρώ το 2013 και στα 9,848 δισ. ευρώ το 2014. Κατά το ΙΝΕ ΓΣΕΕ για να πληρωθούν οι συντάξεις το 2016, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (ΣΚΑ) θα πρέπει, εκτός από τις εισφορές και την κρατική χρηματοδότηση, να βρει πρόσθετους πόρους ύψους 950 εκατ. ευρώ, οι οποίοι αυξάνονται σε 1,4 δισ. ευρώ για το 2017 και 2,5 δισ. για το 2018.

5.ΕΣΟΔΑ-ΟΦΕΙΛΕΣ:Στο μεγαλύτερο ασφαλιστικό φορέα, το ΙΚΑ, η μείωση εσόδων φθάνει το 8,2%, ενώ οι καθυστερούμενες οφειλές προς το Ίδρυμα ανέρχονται στα 8 δισ. ευρώ -με τα μισά να χαρακτηρίζονται «ανεπίδεκτα εισπράξεως».Στον Οργανισμό Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ), σε σύνολο 750.000 ασφαλισμένων στις 31/12/2013, οι 370.000 ενεργοί ασφαλισμένοι δεν πληρώνουν εισφορές, με οφειλές κοντά στα 5,9 δισ. ευρώ. Από τις επιχειρήσεις που διέκοψαν τις εργασίες τους 196.000 ασφαλισμένοι διέκοψαν την ασφάλισή τους στο Ταμείο αφήνοντας οφειλές 1,5 δισ. ευρώ. Ένας στους δύο ελεύθερους επαγγελματίες δεν καταβάλει τις εισφορές του στον ΟΑΕΕ με αποτέλεσμα οι απλήρωτες εισφορές στο Ταμείο να φτάνουν στα 7,4 δισ. ευρώ.
Σε ό,τι αφορά το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) με 2.300.000 ασφαλισμένους, στο οποίο το έλλειμμα για το 2014 αναμένεται να φθάσει τα 274 εκατ. ευρώ, ήδη προωθήθηκε από 1/7/2014 νέα μείωση 5,2% των επικουρικών συντάξεων και νέος πολύ αυστηρότερος κανονισμός παροχών του, που οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη συρρίκνωσή τους.
Αντίστοιχα, ο Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ) έχει αποστείλει στο Ενιαίο Κέντρο Είσπραξης Οφειλών 25.566 περιπτώσεις ασφαλισμένων με οφειλές 187.634.733 ευρώ και από επιχειρήσεις 392 οφειλέτες με οφειλές 9.507.154 ευρώ. Ο ΟΓΑ έχει συνολικά 625.621 ασφαλισμένους και 3.159 επιχειρήσεις. Η ετήσια δαπάνη του Οργανισμού ανέρχεται σε 3.987.677.482 ευρώ ενώ καταβάλει και 575 εκατ. ευρώ για οικογενειακά επιδόματα.

6.AKINHTH ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ:’’Αράχνες’’ έχει πιάσει και η ακίνητη περιουσία των ταμείων, η αντικειμενική αξία της οποίας εκτιμάται σε 1,43 δισ. ευρώ. Το 66% αφορά επαγγελματικούς χώρους, το 14% ξενοδοχεία, μεταξύ των οποίων και το Μακεδονία Παλλάς, και το 13% αγροτεμάχια αλλά και διαμερίσματα.Το ΙΚΑ διαθέτει τα περισσότερα, 202 ακίνητα, αξίας 670 εκατ. ευρώ. Ακολουθεί το Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολουμένων (που προέκυψε από την ένωση των ταμείων Υγειονομικών, Μηχανικών, Νομικών, Συμβολαιογράφων και Δικηγόρων) με 73 ακίνητα αξίας 148,8 εκατ. ευρώ. Άλλοι φορείς με μεγάλη ακίνητη περιουσία είναι το ΝΑΤ (21 ακίνητα αξίας 132 εκατ. ευρώ), το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης που προέκυψε από την ένωση των επικουρικών ταμείων (57 ακίνητα αξίας 130 εκατ. ευρώ) και το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων (9 ακίνητα αξίας 130 εκατ. ευρώ).