ΗΛΙΑΣ ΠΑΝ.ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ

TO ΑΜΠΑΛΙ: ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΠΑΙΓΝΙΔΙ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ

του ΗΛΙΑ ΓΕΩΡΓΑΚΗ

Μονόποδα τραπεζάκια πασσαλωμένα στη γή, μακρόστενοι ξύλινοι πάγκοι, ένα μεγάλο, πηγάδι με γάργαρο νερό, γέρικες ελιές και αιωνόβια πλατάνια μαζί με ένα μακρόστενο μικρό γήπεδο δίπλα σε ένα γραφικό καφενεδάκι. Το σκηνικό παραπέμπει σε πίνακα ζωγραφικής.

Ήταν το καφενείο του ΄Πάλλα', στη Νεάπολη, δίπλα στο γήπεδο. Το εξοχικό καφενείο είχε ζωή περισσότερο από 1ΟΟ χρόνια -προτού κλείσει το 1978-και το όνομα του μαζί με την τοποθεσία το πήρε από τον ιδιοκτήτη του(' στου Πάλλα''). Αργότερα πέρασε στον μπάρμπα Αλέκο με τα μουστάκια και μετά στους αδελφούς Σταματέλου(το Θόδωρο και το Βαγγέλη) και το κράτησαν αργότερα ο Μήτσος, ο Γρηγόρης και ο Θανάσης Μαλακάσης.

Εδώ ήταν παλιά ένας όμορφος περίπατος. Οι μερακλήδες Μπανέλλοι(σσ οι κάτοικοι της πόλης) έπαιζαν τ΄αμπαλι(ένα παιγνίδι με ξύλινες μπάλες)-παιγνίδι με καταβολές απο τους Βενετσάνους- πίνοντας τη σουμάδα τους (σσ ένας πυκνόρρευστος χυμός από πικραμύγδαλο και ζάχαρη που αραιώνεται σε νερό και συνοδεύεται με παξιμάδια). Εδώ οι θαμώνες παρακολουθούσαν τους παίκτες και μάλιστα έβαζαν και στοιχήματα μέσα σε ένα φοβερό σκηνικό με ντόρο, καλαμπούρια, γκριμάτσες και πειράγματα. ''Ω ψ'χη μ΄ σμπούκιο'', φώναζε ο Μπρούμ΄ς. Ήταν όλοι εκεί. ο Γιάννης ο Κάλιας, ο Αλέκος Μπουρσινός, ο ανεπανάληπτος Σπύρος Ανυφαντής(Μπρούμης), ο Γαγάς, ο Τάσος Βαγενάς, ο Χρήστος Τετράδης, ο Κώστας Ματαράγκας, ο Τάσος Δρακόπουλος, ο Πάνος Καραβίας-Κοντοπίθιας, ο Φάνης Ανυφαντής(Μπρούμης), ο Νίκος Σάντας, ο Νίκος Κατωχιανός-Σφυρής, ο Μεμάς Τζεφρώνης-Αλογος, ο Βασίλης Κάλλιας, ο Φανούρης Μήτσουρας και τόσοι άλλοι.

Τ΄αμπαλι, λοιπόν, ήταν ένα παιχνίδι στο οποίο το μυστικό βρίσκεται στις ξύλινες, ειδικές, μπάλες. Σε κάποια παραλλαγή του το ίδιο παιχνίδι μπορεί κάποιοι να το έχετε δει στη Γαλλία ή την Ιταλία. Τ' αμπαλί στη χώρα μας κρατούσε από τα χρόνια της ενετοκρατίας. Η μπάλλα στο «αμπαλί» είναι κατασκευασμένη από σκληρό ξύλο για να αντέχει στα χτυπήματα. Το καλύτερο ξύλο είναι το ξύλο μεγάλου χοντρού πουρναριού, που το αφήνουν να ξεραθεί για πολλούς μήνες και μετά το «μουλιάζουν» στη θάλασσα για να σφίξει και να «δέσει» καλύτερα. Ο τόρνος τελειοποιεί την μπάλα που, ύστερα από κάθε αγώνα, μπαίνει στο νερό για να μείνει σφιχτή και βαριά. Οι μπάλες για τ' αμπαλί δεν είναι ολοστρόγγυλες. Έχουν «τιμόνι». Δηλαδή έχουν ένα ελαφρώς ελλειπτικό σχήμα και σε ένα σημείο μια υποψία «μύτης» που την λένε τιμόνι, γιατί αυτό καθορίζει την τροχιά της μπάλας. Το παίξιμο στο αμπαλί είναι απλό: Οι παίκτες δημιουργούν δύο ομάδες. Στέκονται στην μια άκρη του γηπέδου και ρίχνουν προς την άλλη το μπαλάκι, το οποίο το λένε τ' αμπαλί. Με τις μεγάλες, ξύλινες μπάλες, προσπαθούν να πάνε όσο πιο κοντά στο αμπαλί. Κάθε φορά που η ομάδα πλησίαζε τ' αμπαλί περισσότερο από την αντίπαλη, έπαιρνε έναν πόντο και συνέχιζε η άλλη μέχρι να λήξει η παρτίδα στους 11 πόντους. Αλλά οι παίκτες δεν προσπαθούν απλά να πλησιάσουν τ' αμπαλί. Μπορούν να το χτυπήσουν, να το σπρώξουν, να το απομακρύνουν από την άλλη ομάδα(΄σμπούκιο'). Ή ακόμη να το χτυπήσουν και να απομακρύνουν κάποια μπάλα της. Το γήπεδο του παιγνιδιού ήταν ενα παραλληλοεπιπεδος χωρος, 30 μέτρα μήκος και 15 περίπου φάρδος, σκαμμένος μέχρι 20 εκατοστά κάτω από την επιφάνεια που εδάφους, με το χείλος της περιφέρειας του ομαλά 'φινιρισμένο' προς το κέντρο της πίστας, που ήταν στρωμένη από πατικωμένο αργιλόχωμα. Φυσικά όλοι ξέρουμε ότι το γηπεδάκι και το καφενείο σήμερα δεν υπάρχουν.

Παρά την προσπάθεια που έγινε τη δεκαετία του 1980 για να ξαναζωντανέψει αυτή η όμορφη περιοχή και να αναβιώσει το παιγνίδι, αυτοί που δήθεν '΄κόπτονται'΄για τη Λευκάδα αγνόησαν προκλητικά τις 4000 υπογραφές(για τις οποίες βοήθησα κι εγώ να μαζευτούν μαζί με άλλους Λευκαδίτες). Σκεφθείτε τι θα γινόντανε σήμερα από τους τουρίστες αν λειτουργήσε ο ''Πάλλας''..

Να θυμίσω ότι από το 1998 ο πρώην δήμαρχος Ηλιούπολης (Λευκαδίτης) Θόδωρος Γεωργάκης αναβίωσε το παιγνίδι με την κατασκευή γηπέδου έξω από τα γραφεία του συλλόγου Λευκαδιων Ηλιούπολης( υστέρα από πολλά χρόνια στις 5/4/1998 το παραδοσιακό, παιχνίδι, τ' αμπαλί, ξαναζωντάνεψε στην Ηλιούπολη-με τους ίδιους παίκτες, τον Σπύρο Βαγενά και τον Χρήστο Τετράδη- που ήρθαν ειδικά από τη Λευκάδα για αυτή την εκδήλωση ).Κάθε χρόνο στο ίδιο γήπεδο στην Ηλιούπολη γίνεται η αναβίωση του παραδοσιακού παιγνιδιού από τον σύλλογο Λευκαδίων Ηλιούπολης.

Τέλος ο Πολιτιστικός Σύλλογος Απόλπαινας-στη Λευκάδα- εγκαινίασε πέρυσι  το Αμπαλί  σε  χώρο δίπλα από το 3οΝηπιαγωγείο Απόλπαινας θέλοντας να αναβιώσει μνήμες στους παλιούς και να δημιουργήσει νέες στους νέους.