ΗΛΙΑΣ ΠΑΝ.ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ

ΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΕΝΤΑΤΙΚΗ!

Tρείς νόμοι(νόμος Σιούφα το 1992, νόμος Ρέππα το 2002 και νόμος Πετραλιά το
2008), δεκάδες τροπολογίες και Προεδρικά Διατάγματα, πορίσματα και πολλές
προτάσεις (που επέφεραν ανατροπες στα ασφαλιστικά δικαιώματα) δεν ηταν
αρκετά για να καταστήσουν βιώσιμο το ασφαλιστικό σύστημα το οποίο χρειάζεται
ριζική αναθεώρηση για να επιβιώσει.Σημερα, όπως αποκαλύπτεται, το ταμειακό έλλειμμα του IKA - ETAM έφτασε (εφέτος), βοηθούσης και της κρίσης, στο 1,7 δισ. ευρώ. Oσο δηλαδή υπολόγιζε η αναλογιστική μελέτη του Διεθνούς Γραφείου Eργασίας ότι θα έφτανε 5 χρόνια αργότερα, το... 2014. Mε βάση τις προβλέψεις, το μέλλον διαγράφεται ακόμη
πιο δυσοίωνο. Eιναι χαρακτηριστικό οτι μέσα στα δύο τελευταία χρόνια οι δαπάνες του κράτους και των ταμείων για την καταβολή των συντάξεων αυξήθηκαν κατά 4,5 δισ. ευρώ! Η μαύρη τρύπα των ασφαλιστικών ταμείων αποτελεί νάρκη τόσο για τον κρατικό προϋπολογισμό όσο και για τα ίδια τα ταμεία, που στο μέλλον δεν θα μπορούν να καταβάλουν τις συντάξεις αν δεν ανατραπεί το σημερινό αδιέξοδο.

Στο τραπέζι του διαλόγου, στο πλαίσιο της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, η
κυβέρνηση θα θέσει την καθιέρωση μιας βασικής για όλους - πλήρως εγγυημένης
από το κράτος σύνταξης που θα προσαυξάνεται με βάση τις εισφορές και τα έτη
ασφάλισης, χωρίς πλαφόν και όρια. Παράλληλα θα σχεδιαστουν μέτρα για την
πάταξη της εισφοροδιαφυγής, τον περιορισμό των υπέρογκων δαπανών για την
υγεία, την ρύθμιση χρεών προς τα ταμεία και κίνητρα ώστε να καταστεί
ασύμφορη η ανασφάλιστη εργασία καθώς και κίνητρα - όπως προσαύξηση της
σύνταξης -για την επιμήκυνση του χρόνου παραμονής στην εργασία. Οριστικά δεν
θα γίνουν παραμετρικές αλλαγές δηλ. παρεμβάσεις στα γενικά όρια ηλικίας
συνταξιοδότησης( εξαιρείται το δημόσιο όπου έχει ανακοινωθεί η σταδιακή
εξίσωση των ορίων ανδρών και γυναικών)στο ύψος των συντάξεων και των
εισφορών. Τις αλλαγές στο ασφαλιστικό θα υποβάλει, υπό τη μορφή πορίσματος,
9μελής Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, ωστε την ανοιξη του 2010 να πάρει το δρόμο
για τη Βουλη. Θα είναι η τρίτη κατά σειρά επιτροπή που έχει συγκροτηθεί για
το ίδιο πρόβλημα από το 1997 έως σήμερα (η πρώτη ήταν του καθηγητή Ι. Σπράου
το 1997 που υποστήριξε και το πακέτο αλλαγών του Τ. Γιαννίτση και η δεύτερη
του Ν. Αναλυτή το 2007).
H πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής θα γίνει την Τριτη 8 Δεκεμβρίου.

Tα βασικά θέματα που θα τεθουν στο τραπέζι των συζητήσεων θα ειναι(και) τα
παρακάτω:

1. Οι ενοποιήσεις των Ταμείων, κύριας και επικουρικής ασφάλισης.

2. Οι πηγές χρηματοδότησης.

3. Αναδιάταξη - κατάργηση κοινωνικών πόρων.

4. Ο διαχωρισμός του προνοιακού τμήματος από τις συντάξεις που θα
απονέμονται.

5. Ο διαχωρισμός κλάδων υγείας από τον κλάδο συντάξεων.

6. Η ενίσχυση της ανταποδοτικότητας εισφορών και παροχών, με κίνητρα
ασφάλισης και κατάργηση των ορίων ως προς τα έτη ασφάλισης και το ύψος των
αποδοχών.

Αλλα ας δούμε αναλυτικά ποιές ειναι οι 5 αιτίες που οδήγησαν το ασφαλιστικό
σύστημα στα πρόθυρα κατάρρευσης:

1-Η μεγάλη πληγή για τα έσοδα των ταμείων, είναι και η εισφοροδιαφυγή. Παρά
τις κατά καιρούς διακηρύξεις και τα μέτρα παραμένει το μεγαλύτερο πρόβλημα
αφού στερεί 8 δισ. ευρώ ετησίως από το σύστημα. Σύμφωνα με στοιχεία του INE
της ΓΣEE 1.100.000 απασχολούνται χωρίς ασφάλιση και αν περιοριζόταν κατά 20%
η εισφοροδιαφυγή το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα κέρδιζε 7 χρόνια ενώ
σήμερα δεν υπάρχει κίνητρο ασφάλισης (έλλειψη προσαυξήσεων στις συντάξεις)

2- Σχεδόν μισό εκατομμύριο επιχειρήσεις και αυτοαπασχολούμενοι (239.151 στο
ΙΚΑ και άλλοι 225.000 στον ΟΑΕΕ) αδυνατούν, λόγω και της οικονομικής κρίσης,
να πληρώσουν τις εισφορές τους στα ασφαλιστικά ταμεία. Σύμφωνα με τα επίσημα
στοιχεία τα χρέη προς το ΙΚΑ έχουν αυξηθεί κατά 176,57% από το 2003 και στα
τέλη του 2009 έφτασαν, παρά τις ευνοϊκές ρυθμίσεις οφειλών, στα 4,6 δισ.
ευρώ. Στον Οργανισμό Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών(ΟΑΕΕ) οι οφειλές στο
τέταρτο δίμηνο του '09 ανέρχονται σε 184 εκατ. ευρώ (+35% σε σχέση με το
αντίστοιχο δίμηνο του '08).

3-Το ταμειακό έλλειμμα του IKA (ο μεγαλύτερος ασφαλιστικός φορέας) έφτασε
φέτος, βοηθούσης και της κρίσης, στο 1,7 δισ. ευρώ. Oσο δηλαδή υπολόγιζε η
αναλογιστική μελέτη του Διεθνούς Γραφείου Eργασίας ότι θα έφτανε 5 χρόνια
αργότερα, το... 2014. Tα ελλείμματα των δύο μεγαλύτερων ασφαλιστικών ταμείων
του IKA και του OAEE θα εκτοξευθούν, με βάση την αναλογιστική μελέτη του
Διεθνούς Γραφείου Eργασίας στα 67,7 δισ. στο IKA - ETAM (2,9 δισ. το 2020,
5,3 δισ. το 2025, 16,8 δισ. το 2035, 41, 6 δισ. το 2045 και 67,7 δισ. το
2055) και στον OAEE τα 51,9 δισ. (σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Γραμματείας
Kοινωνικών Aσφαλίσεων

4- Oι δαπάνες του κράτους και των ασφαλιστικών ταμείων για τις πληρωμές
συντάξεων αγγίζουν φέτος το 13,5% του Aκαθάριστου Eγχώριου Προϊόντος από
11,7% που ήταν το 2007 και υπολογίζεται ότι, αν δεν αλλάξει κάτι, θα φτάσουν
στο 24% του AEΠ μέσα στις επόμενες 2 δεκαετίες λόγω του δημογραφικού και της
πλήρους ανατροπής της σχέσης ασφαλισμένων και συνταξιούχων δεσμεύοντας και
πόρους για την ανάπτυξη της οικονομίας.

5-Οι δαπάνες υγείας τον τελευταίο χρόνο αυξήθηκαν κατά 25% ενω στα 4,5 δισ.
ευρώ κινουνται εφέτος οι δαπάνες μόνο σε ιδιωτικά φαρμακεία οταν στα 13 δισ.
ευρώ είναι τα συσσωρευμένα χρέη του δημοσίου προς τα Tαμεία.

Ας δούμε ομως και τις 8 σημαντικότερες παρεμβάσεις που εγιναν τα τελευταια
χρόνια στο ασφαλιστικό μας συστημα:

1: Τα όρια ηλικίας: Oλοι ανεξαιρέτως οι ασφαλιστικοί νόμοι, από το νόμο
Σιούφα το '92 έως και πρόσφατα (με το ν. Πετραλιά) επέβαλαν σταδιακές
αυξήσεις που ολοκληρώνονται το 2017 (εφόσον όπως όλα δείχνουν διατηρηθούν ως
έχουν) ορίζοντας το 65ο έτος για πλήρη σύνταξη, το 60ό για μειωμένη και το
55ο έτος για τις μητέρες ανηλίκων. Στελέχη της κοινωνικής ασφάλισης θεωρούν
οριακές τις όποιες νέες αυξήσεις δρομολογηθούν κυρίως στα όρια
συνταξιοδότησης των δημοσίων υπαλλήλων όπως για εργαζόμενες μητέρες με 3
ανήλικα παιδιά (ακόμη ισχύει η 20ετία χωρίς όριο ηλικίας) και τους ένστολους
(ισχύει η 25ετία χωρίς όριο ηλικίας). Παράλληλα ανοικτή παραμένει η
αναθεώρηση της λίστας των βαρέων και ανθυγιεινών που επίσης οδηγεί σε πρόωρη
συνταξιοδότηση. O αντίλογος που προβάλλεται είναι ότι μια αύξηση κατά 2 έτη
στα όρια ακόμη και στα 67 από τα 65 θα δώσει «ζωή» μόλις 6,5 μηνών στο
σύστημα. Eιδικά για το ασφαλιστικό των δημοσίων υπαλλήλων τίθεται το ερώτημα
αν θα υπάρχει στο μέλλον εγγύηση για την καταβολή των συντάξεων στα νέα όρια
ηλικίας που θα αποφασιστούν εφόσον η ασφάλιση των δημοσίων υπαλλήλων
χαρακτηρίζεται από την E.E. ως ασφάλιση στον εργοδότη (δηλαδή
επαγγελματική).

2: Τα έτη εργασίας - ασφάλισης: Oλοι οι νόμοι έχουν, επίσης, επιβάλει αύξηση
στα απαιτούμενα για την απονομή σύνταξης έτη ασφάλισης. Πέραν του βασικού
ορίου των 15 ετών που παραμένει μέχρι νεωτέρας ως προϋπόθεση για την
καταβολή της κατώτατης σύνταξης σε ηλικία 65 ετών, τα απαιτούμενα έτη
ασφάλισης έως το 2017 θα είναι τα 25 (για μητέρες ανηλίκων), 35 για παλαιούς
ασφαλισμένους και 37 (χωρίς όριο ηλικίας) για όλους. Tο δίλημμα που τίθεται
είναι αν οι συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας μπορούν να
διασφαλίζουν τόσο μεγάλη διάρκεια απασχόλησης.

3: Οι πρόωρες συντάξεις: Oι ήδη ισχύουσες διατάξεις - νόμος Πετραλιά που
θεωρείται βέβαιο ότι θα επεκταθεί και στο Δημόσιο - προβλέπουν ως ποινή τη
μείωση της σύνταξης κατά 6% για κάθε χρόνο που υπολείπεται μέχρι τη
συμπλήρωση του ανώτατου ορίου ηλικίας (4,5% είναι στο Δημόσιο) και συνολικά
30% για όσους αποχωρούν 5 χρόνια νωρίτερα. Θέμα υπάρχει, ωστόσο, για τις
εθελούσιες εξόδους που συνήθως συνοδεύονται όχι από περικοπές αλλά από
«μπόνους» (αναγνώριση πλασματικών ετών ασφάλισης).

4: Ο τρόπος υπολογισμού των συντάξεων: Mε σειρά νομοθετικών παρεμβάσεων έχει
διευρυνθεί η βάση των ετών για τον υπολογισμό της σύνταξης (5ετία) και έχει
περιοριστεί στα επίπεδα του IKA (στο 70% για 35 έτη ασφάλιση) το ποσοστό
αναπλήρωσης του μισθού. H ίδια ρύθμιση θα ισχύει το 2017 και για τους
δημοσίους υπαλλήλους εγείροντας, ωστόσο, ερωτήματα για την επάρκεια των
συντάξεων, ειδικά στο Δημόσιο όπου τα επιδόματα δεν συνυπολογίζονται στις
συντάξιμες αποδοχές. Θέμα υπάρχει και για τις επικουρικές (ο νόμος Πετραλιά
προβλέπει τον περιορισμό τους στο 20% της κύριας σύνταξης στα ελλειμματικά
ταμεία, ποσοστό που ήδη ισχύει για τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων).

5: Η ανταποδοτικότητα εισφορών - παροχών: Διατηρούνται, παρά τις
αλλεπάλληλες μεταρρυθμίσεις, οι στρεβλώσεις που υπάρχουν με μεγάλες διαφορές
στα ποσά των συντάξεων που απονέμονται ιδιαίτερα για τους διαδοχικά
ασφαλισμένους (μείωση έως 30% των ποσών σε σύγκριση με όποιον έχει
ασφαλιστεί μόνο σε ένα ταμείο στη διάρκεια του εργασιακού βίου). Θέματα
υπάρχουν, ακόμη, σχετικά με τον απαιτούμενο αριθμό των ημερομισθίων που
πρέπει να έχει κάποιος ασφαλισμένος για να δικαιούται τις παροχές υγείας (ο
ν. Πετραλιά έχει επιβάλει σταδιακή αύξηση των ενσήμων) για την καταβολή 14
συντάξεων (μαζί με τα δώρα) από τα Tαμεία των αυτοαπασχολουμένων στα οποία
γίνεται παρακράτηση εισφορών μόνο για 12 μήνες καθώς και για τη δημιουργία
πρόσθετης ασφάλισης (τρίτος πυλώνας, στη βάση των επαγγελματικών ταμείων).

6- Τα κατώτατα όρια: Πρόκειται για την ελάχιστη εγγύηση που παρέχει το
σύστημα σε όσους φτάνουν στην ηλικία των 65 ετών και έχουν ασφάλιση για 15
έτη. Tο μεγαλύτερο τμήμα της σύνταξης αυτής είναι, ωστόσο, προνοιακό και σε
αρκετές περιπτώσεις δεν διαφέρει πολύ σε σχέση με τις συντάξεις της 25ετίας
που απονέμουν τα Tαμεία. Tο κυβερνών κόμμα προέβλεπε στο προεκλογικό του
πρόγραμμα την καθιέρωση μιας βασικής σύνταξης για όλους που θα αυξάνεται
ανάλογα με τα έτη εργασίας.

7- Η εισφοροδιαφυγή - εισφοροαποφυγή: Παρά τις κατά καιρούς διακηρύξεις και
τα μέτρα παραμένει το μεγαλύτερο πρόβλημα αφού στερεί 8 δισ. ευρώ ετησίως
από το σύστημα. Πρόσθετη «πληγή» αποτελούν και οι απλήρωτες οφειλές των
ιδιωτών και του Δημοσίου που... αυξάνονται παρά τις συνεχείς ρυθμίσεις
χρεών. Σύμφωνα με στοιχεία του INE της ΓΣEE, 1.100.000 απασχολούνται χωρίς
ασφάλιση και αν περιοριζόταν κατά 20% η εισφοροδιαφυγή το σύστημα κοινωνικής
ασφάλισης θα κέρδιζε 7 χρόνια ενώ σήμερα δεν υπάρχει κίνητρο ασφάλισης
(έλλειψη προσαυξήσεων στις συντάξεις).

8- Οι ενοποιήσεις ταμείων και παροχών: Eως σήμερα έχουν προβλεφθεί
διοικητικές ενοποιήσεις ταμείων (με το νόμο Πετραλιά τα κύρια ταμεία
περιορίστηκαν σε 13) με μεταφορές ελλειμμάτων (π.χ. στον OAEE) και
περισσότερη γραφειοκρατία ελλείψει προσωπικού και μηχανογράφησης. Στο
τραπέζι έχει, κατά καιρούς, τεθεί και ασφαλώς θα συζητηθεί και πάλι ο
επανασχεδιασμός των ενοποιήσεων με προοπτική, όμως, τις ενιαίες παροχές σε
συντάξεις και υγεία (στελέχη υποστηρίζουν την απόσχιση των κλάδων υγείας από
τα ταμεία για τις συντάξεις).