ΕΓΚΛΟΥΒΗ-ΛΕΥΚΑΔΑ-ΒΟΛΤΟΙ

ΕΓΚΛΟΥΒΗ-ΛΕΥΚΑΔΑ-ΒΟΛΤΟΙ
Μια καταπληκτική ομιλία για τη Λευκάδα και την Εγκλουβη -με τις φημισμένες φακες της - έκανε ο Λευκαδίτης και φίλος Νωντας Γαζής ( Γεωπόνος Φυτοπροστασίας και Περιβάλλοντος της Νομαρχιακής. Αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης), στην τελετή εγκαινίων, στη Θεσσαλονίκη, της έκθεση φωτογραφίας της Λευκαδίτισσας φωτογράφου-σκηνοθέτιδας Ελεονόρας Φιώρου «Εγκλουβή Λευκάδας: ενα χωριό, μία ιστορία». Η έκθεση έγινε, με επιτυχία στην συμπρωτεύουσα από τις 28 Μαΐου-13 Ιουνίου 2010 με οργανωτές το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Θεσσαλονίκης και τον πάντα δραστήριο Σύλλογο Λευκαδίων Β. Ελλάδας «Η Φανερωμένη».
Η ομιλία του φίλου Νωντα θα πρέπει -χωρις υπερβολή-να μοιραστεί στα σχολεία της Λευκάδας(και όχι μόνο).
Την παραθέτω αυτούσια γιατί πραγματικά αξίζει:
« Η Λευκάδα είναι ένα καταπράσινο νησί και συνδυάζει άριστα το βουνό και τη θάλασσα. Το νησί είναι σχεδόν ολόκληρο ένα βουνό με πολλές κορυφές και 3 μόνο πεδιάδες. Το ορεινό της κομμάτι είναι το μεγαλύτερο και καταλαμβάνει το 93% της συνολικής έκτασης. Ανάμεσα στα βουνά υπάρχουν 3 πεδιάδες ισομεγέθεις (Φλέβας ή Λευκάδας, Νυδριού ή Εγκλημενού και Βασιλικής) που κατέχουν μόλις το 7% της συνολικής έκτασης. Το ορεινό κομμάτι που η κεντρική του οροσειρά ονομάζεται Σταυρωτά, αποτελείται από πολλές κορυφές, όπως είναι το Μέγα Όρος με υψόμετρο 1012 μ., ο Άγιος Ηλίας με υψόμετρο 1040 μ., τα Σταυρωτά με υψόμετρο 1140 μ., η Ελάτη με ύψος 1058 μ., αλλά και βουνά με χαμηλότερο υψόμετρο όπως τα βουνά Σκάρος, Λαϊνάκι και Στρογγυλό όρος (820 μ.), Σικερό και Αχράδα με υψόμετρο κάτω των 800 μ. Σε πολλά σημεία οι ορεινοί όγκοι πέφτουν απότομα στην θάλασσα σχηματίζοντας απόκρημνες ακτές, από τις ωραιότερες στον κόσμο. Εξ αιτίας του ορεινού της ανάγλυφου και της τοποθεσίας της στο ΒΔ τμήμα της χώρας, που δέχεται το μεγαλύτερο όγκο βροχοπτώσεων, ίσως είναι το μοναδικό νησί στη Μεσόγειο, που διαθέτει ένα πολύ μεγάλο αριθμό αστείρευτων πηγών και εκατοντ άδων αστέρευτων πηγαδιών βάθους το πολύ 4-10 μέτρων. Αυτό το χαρακτηριστικό των πολλών νερών και πηγών, μαζί με την άμεση επικοινωνία με την Ακαρνανία, που προσιδιάζει με μοναδικότητα στο 4 φορές επαναλαμβανόμενο από τον Όμηρο ερώτημα «μήπως ήρθες με τα πόδια;», με την μοναδική και εκπληκτική ταύτιση του νησιού Αστερίς με το σημερινό Αρκούδι, όπου φύλαξαν καρτέρι οι μνηστήρες για να σκοτώσουν τον Τηλέμαχο όταν θα επέστρεφε από την Σπάρτη και την Πύλο, είναι μερικά από τα βασικά στοιχεία που προσιδιάζουν στην σχεδόν 100% ταύτιση της Λευκάδας με την Ομηρική Ιθάκη. Το κορυφαίο βέβαια στοιχείο που ταυτίζει τη Λευκάδα με την Ομηρική Ιθάκη είναι η ύπαρξη Ναού του μακροσαγιτάρη Απόλλωνα στην Ιθάκη του Οδυσσέα! Τέτοιος Ναός της ίδιας εποχής και χρονολογίας του Οδυσσέα βρέθηκε από την αρχαιολογική σκαπάνη αποκλειστικά και μόνο στη Λευκάδα, στο ακρωτήρι της Νηράς, στο Λευκάτα. Στο σημερινό Θιάκι βέβαια δεν υπάρχει τέτοιος Ναός, στην Κέρκυρα που έχουν ανευρεθεί 3 αρχαίοι Ναοί του Θεού Απόλλωνα, είναι πολύ νεώτεροι από την Μυκηναϊκή εποχή που έζησε ο Οδυσσέας, (ο ένας είναι του 8ου π. Χ αιώνα και οι δύο άλλοι του 6ου και 5ου π. Χ αιώνα), στην δε Κεφαλονιά υπάρχει μόνο ένας στη Σκάλα, αλλά είναι πολύ μεταγενέστερης κι αυτός εποχής (6ος π. Χ αι).
Τα χωριά της Λευκάδας είναι τα περισσότερα ορεινά και αθέατα από τη θάλασσα, γιατί στην περιοχή δρούσαν ανέκαθεν μεγάλες ομάδες Πειρατών. Θα θυμάστε όλοι από την Οδύσσεια τους Τάφιους Ληίστορες, για να φθάσουμε στα νεώτερα χρόνια στους περίφημους Σαρακηνούς.
Στο κέντρο ακριβώς του νησιού όπου προεξέχουν οι κορυφές των Σταυρωτών, του Μέγα Όρους, του Αη Λιά και της Ελάτης, βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα χωριά της Λευκάδας, η Εγκλουβή, το ψηλότερο και πιο ορεινό χωριό του νησιού (750 μ). Η ονομασία υποδηλώνει την τοποθεσία του χωριού, που είναι εγκλωβισμένο ολόγυρά του από βουνά. Έχει διατηρήσει τον παραδοσιακό του χαρακτήρα, με τα περισσότερα σπίτια να είναι πέτρινα. Το έδαφος είναι βραχώδες και γεμάτο χαράδρες. Μια άγρια ομορφιά που ξαφνιάζει ευχάριστα τον επισκέπτη. Όλοι γνωρίζουμε το πολυδιαφημισμένο χωριό Αμπελάκια για τον πρώτο Συνεταιρισμό που ίδρυσε στην Ευρώπη. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν πως στις αρχές του προηγούμενου αιώνα στην Εγκλουβή συγκροτήθηκε μαζική Αγροτική Ένωση, που αποτελούσε μονάδα του Πανελλαδικού Κινήματος Αγροτικών Ενώσεων και μια από τις τρεις καλύτερες ενώσεις όλης της χώρας (Αμπελάκια – Εγκλουβή – Μεταλλικό). Το πρωτοπόρο αυτό χωριό, η Εγκλουβή, σημειώνει μια σειρά σημαντικές επιτυχίες, και όχι μόνο στους οικονομικούς αγώνες. Στην Εγκλουβή αναδείχτηκαν πολλά στελέχη προοδευτικά που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πρόοδο του νησιού. Από τέτοια προοδευτικά και πρωτοπόρα στελέχη, συστάθηκε στο χωριό η «Αγροτική Ένωση» που προαναφέραμε, η οποία με τις ενέργειες και τις κινητοποιήσεις της βοήθησε σημαντικά στη λύση των μεγάλων και καυτών προβλημάτων του χωριού, όπως η απαλλοτρίωση των αμπελώνων της Μονής Ασωμάτων, της οποίας ήταν οι κυριότεροι σέμπροι, και η οποία Μονή, περιέργως, είχε εξαιρεθεί από την απαλλοτρίωση που εφαρμόστηκε σ’ όλη τη χώρα, προφανώς διότι οι Εγκλουβισιάνοι ήταν εντελώς στην αντίθετη πολιτική πλευρά από την κατεστημένη. Με τους αγώνες τους όμως και επιβάλανε την απαλλοτρίωση και την πραγματοποίησαν. Αυτή ήταν μια μεγάλη επιτυχία του αγροτικού κινήματος στη Λευκάδα. Επίσης ήταν οι πρωτεργάτες της ίδρυσης του ΤΑΟΛ το 1915 (Ταμείο Αμύνης Οινοπαραγωγών Λευκάδος). [Πανταζής Παπαδάτος, «Ήρωες και Μάρτυρες της Λευκάδας» (Αθήνα 1982, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή)]. Τα λιγοστά χωράφια βρίσκονται στα μικρά οροπέδια πάνω από το χωριό, στην τοποθεσία Βουνί, και στις πλαγιές, όπου εδώ και αιώνες οι κάτοικοι αγωνίζονται με λιθιές, δημιουργώντας σκάλες στα πλευρά του βουνού, να συγκρατήσουν το χώμα από τη διάβρωση. Εκατομμύρια ώρες δουλειάς, χιλιάδες τόνοι ιδρώτα ξοδεύτηκαν για να φτιαχτούν αυτές οι εκπληκτικής ομορφιάς πέτρινες αναβαθμίδες. Είναι ένα μουσείο ζωής! Είναι ένα μουσείο πέτρινης τέχνης!
Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που αποτελούν μοναδικό φαινόμενο σ’ ολόκληρη την υφήλιο! Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που κατά πάσα πιθανότητα είναι κατάλοιπα της Νεολιθικής εποχής! Δεν θα μιλήσουμε για του Βόλτους που για πολλούς αποτελούν μία σαφή ένδειξη να είναι η Λευκάδα η Ομηρική Ιθάκη! Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που η αρχιτεκτονική τους έχει στοιχεία απίστευτης στερεομετρικής τεχνικής! Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που λειτουργούν ακόμη, δίπλα στα χωράφια που καλλιεργείται αδιάκοπα η φακή και δίπλα στα αλώνια που την αλωνίζουν και την ανεμίζουν για να καθαρίσει από τις ξένες ύλες. Δεν θα μιλήσουμε για τα πηγάδια και το μύλο! … Δεν θα μιλήσουμε γι’ αυτό το απίστευτο και μοναδικό μουσείο της τέχνης με την πέτρα, που τα χιλιάδες μέτρα αυτού του μωσαϊκού ατενίζουν με ηρεμία το άπειρο!
Ο Άγιος Δονάτος είναι εκεί παρών και προστατεύει αυτό το καταπληκτικής ομορφιάς φυσικό τοπίο, που βεβαίως φιλοτεχνήθηκε από αγράμματους καλλιτέχνες με εκπληκτική τεχνική! (Ας είναι καλά η μηχανικός Μαρία Κοντογιώργη που τον αναστήλωσε).
Εδώ σ’ αυτό το ευλογημένο μέρος σπέρνεται, βλαστάνει, μεγαλώνει, ανθίζει και καρπίζει ένα συνηθισμένο όσπριο, η φακή. Συνηθισμένο και γνωστό όσπριο. Εδώ όμως αυτό το όσπριο, η ΦΑΚΗ, αποκτά μία παγκόσμια μοναδικότητα: είναι η νοστιμότερη και βραστερότερη φακή στον Κόσμο ολόκληρο! Την κάνουν τα ροζιασμένα χέρια της Γκλουβισάνας; Το κάνει ο αρμυρός ιδρώτας του Γκλουβισάνου; Το κάνει ο Θεός κι ο Άγιος Δονάτος; Ή είναι αποτέλεσμα των ασβεστολιθικών πετρωμάτων της περιοχής, σε συνδυασμό με ισόρροπες ποσότητες Καλίου;
Είναι γνωστό πως στη φυτική παραγωγή το Άζωτο δίνει το πράσινο φύλλωμα, που είναι το εργαστήριο των φυτών, το Κάλι αυξάνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και το Ασβέστιο είναι το στοιχείο, που σε μια ισορροπημένη αναλογία με το Κάλιο, κάνει τη φακή να βράζει πολύ πιο γρήγορα από κάθε άλλη, που παράχθηκε σε περιοχή με μη ισόρροπη αναλογία αυτών των στοιχείων.
Το καλοκαίρι του 1953, μικρό παιδί, 6 χρονών τότε, με πήγε ο πατέρας μου διακοπές στην Εγκλουβή και με άφησε στο νονό του, τον Γιώργο τον Κούρτη ή Χαρίτο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τρία πράγματα, που μου έκαναν τεράστια εντύπωση, ώστε να χαραχθούν για πάντα στη μνήμη μου: Το κορνιζαρισμένο βραβείο με το χρυσό μετάλλιο ψηλά στον άσπρο τοίχο μέσα στο πόρτηγο (σαλόνι, χώρος υποδοχής), το άφατο καμάρι του νονού για το χρυσό αυτό βραβείο, που πήρε στην Έκθεση Θεσσαλονίκης, όταν ακόμη ήταν μία Εμποροπανήγυρη και τον ατέλειωτο και μέγιστο εκείνο σεισμό, που μέχρι και σήμερα ακόμη παραληρώ κι ανατριχιάζω όταν τον σκέφτομαι!
Στο οροπέδιο του Νευροκοπίου της Δράμας παράγεται η νοστιμότερη πατάτα της Ελλάδας και της Ευρώπης και στο οροπέδιο της Εγκλουβής στη Λευκάδα παράγεται η νοστιμότερη φακή του κόσμου!
Αυτό λοιπόν το εκπληκτικό δημιούργημα της φύσης και του ανθρώπου στο σημείο που η κορυφή της Λευκάδας χαϊδεύει τον ουρανό, σε οποιοδήποτε μέρος του Κόσμου, θα ήταν ήδη σε καθεστώς απόλυτης προστασίας, πριν θεσμοθετηθούν οι συνθήκες Ramsar και Natura 2.000 ή ΦΥΣΗ 2.000. Είναι μια υποχρέωση αδήριτη στον ατέλειωτο μόχθο και ιδρώτα του παλιού Λευκαδίτη! Οποιασδήποτε μορφής επέμβαση, όχι μόνο θα είναι εγκληματική και καταστροφική γι’ αυτό το παγκόσμια μοναδικό μνημείο, αλλά θα πρέπει να αποφασίσουμε και να βροντοφωνάξουμε ότι δεν θα αφήσουμε κανέναν να το αμαυρώσει. Άμεσα δε προτείνω στον Πρόεδρο του Συλλόγου μας, να συγκαλέσει το Διοικητικό Συμβούλιο, να κάνει δεκτή την πρόταση αυτή και να στείλει ψήφισμα στον Νομάρχη, με κοινοποίηση σε όλους τους Συλλόγους των απανταχού Λευκαδίων, για την ταχύτατη υπαγωγή της περιοχής στο πρόγραμμα ΦΥΣΗ 2.000. Σκεφθείτε να πάτε κάποια στιγμή να επισκεφτείτε την καταπληκτικής ομορφιάς περιοχή αυτή, και να δείτε εκεί χτισμένο ένα σημερινό τερατούργημα! Δεν νομίζω να υπάρχει χειρότερο έκτρωμα απ’ αυτό. Απαιτείται άμεση εγρήγορση! Κι έρχομαι τώρα στην κ. Ελεονώρα Φιώρου. Ούτε την ήξερα, ούτε την γνώριζα μέχρι προχθές που ανέβηκε στη Θεσσαλονίκη και μας προκάλεσε ρίγη συγκίνησης στο Αρχαιολογικό Μουσείο ή Γενί Τζαμί. Απλά είχα πληροφορηθεί ότι είχε κάνει μια έκθεση στην Αθήνα με θέμα τη φακή της Εγκλουβής κι εντυπωσιάστηκα, όχι μόνο σαν Γεωπόνος, όχι μόνο σαν Λευκαδίτης, αλλά κυρίως σαν απλός άνθρωπος. Με εντυπωσίασε πρωτογενώς η επιλογή του θέματος. Μια καλλιέργεια που φθίνει αργά στη χώρα μας αλλά και στη Λευκάδα. Μια ασήμαντη καλλιέργεια θα ‘λεγε κανείς! Εδώ όμως φαίνεται το χαρακτηριστικό των φωτισμένων ανθρώπων! Ένα ασήμαντο για τους περισσότερους θέμα το φωτίζουν, το αναδεικνύουν και το επαναφέρουν στη σωστή του θέση, άλλος με τον γραπτό πεζό λόγο, άλλος με ένα ποιητικό δημιούργημα, άλλος με μία μουσική σύνθεση, άλλος με το πινέλο του, άλλος με τη φωτογραφική του μηχανή …. κλπ. Η φωτογραφική μηχανή αποτυπώνει στιγμές, λένε πολλοί. Όντως! Αποτυπώνει όμως και αναμνήσεις, αποτυπώνει και ιστορικές στιγμές, αποτυπώνει και το πέρασμα του χρόνου, αποτυπώνει … αποτυπώνει … και τι δεν αποτυπώνει! Αποτυπώνει όμως κύρια και πρωταρχικά τον ψυχισμό, την ευαισθησία, το μεγαλείο του καλλιτέχνη! Πόσοι περάσαμε από κει; Δεκάδες, εκατοντάδες ή χιλιάδες; Πόσοι φωτογράφησαν το τοπίο; Πάμπολλοι! Έ και! Υπάρχουν πάμπολλες ίσως φωτογραφίες του τοπίου σε πολλά φωτογραφικά αρχεία! Έ και! Ποιος το κάνει πρώτο θέμα; Ποιος αναδεικνύει ένα ξεχασμένο θέμα; Ποιος επηρεάζει περισσότερο, αυτός που έχει τη φωτογραφία στο αρχείο του ή ο καλλιτέχνης, που πέρα κι από όλα αυτά βάζει επί πλέον στην κάθε φωτογραφική αποτύπωση και την προσωπική του σφραγίδα και τον ίδιο τον ψυχισμό του;
Αγαπητή μου κ. Ελεονώρα:
Ευχαριστούμε που ήρθατε στη δεύτερη πατρίδα μας και μας τιμήσατε με την προβολή των έργων σας.
Ευχαριστούμε που μας θυμίσατε με τα έργα σας ένα ξεχασμένο κομμάτι της πατρίδας που μας γέννησε.
Ευχαριστούμε που με τις συνεχείς εκθέσεις σας προβάλλετε ένα πρωτογενές και ίσως και πρωτόγονο υλικό που δημιούργησαν άδολοι άνθρωποι με τον ιδρώτα και το αίμα τους.
Ευχαριστούμε που με το έργο σας προσφέρετε μια τεράστια προβολή του νησιού μας αυτές τις δύσκολες εποχές που αρχίσαμε ήδη να βιώνουμε. Μέσα σ’ αυτή την καταχνιά, είστε ένα λαμπερό αστέρι που στέκεται πάνω απ’ το βουνί της Εγκλουβής και φέγγει σ’ ολόκληρη τη Λευκάδα, που όλοι λατρεύουμε! ''